مطالعۀ تحولاتِ نهادی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

«بازار آزاد» غالباً با عنوان مکتبی اقتصادی و با اصطلاح «علمِ اقتصاد» شناخته می‌شود، اما حوزه نفوذ آن از مسائل اقتصادی فراتر می‌رود و مدلِ ساماندهی خود را به امور فرهنگی و اجتماعی نیز تسری می‌دهد. در سه دهه گذشته، به دنبال تسلط نگرش بازار آزادی بر برنامه‌های توسعه کشور، به مرور این منطق وارد حوزه‌های شهری و معماری نیز شده است. مجموعۀ این تغییر سیاست‌ها و نگرش‌ها سبب شد که فضاهای عمومی شهری و مکان‌هایی که با عنوان «میراث فرهنگی» شناخته می‌شدند، همچون حوزه‌های جدید بازاری تعریف شوند و در نتیجه منطقِ سرمایه‌گذاری و سودآوری اقتصادی، تبدیل به گفتمان مسلط برای مداخله، مدیریت و دگرگونی این حوزه‌ها شود. مقالۀ حاضر در پی آن است که تحولات گفتمانی عرصۀ میراث فرهنگی را که به ویژه در سه دهه گذشته، به دنبال تسلط این نگرش بر برنامه‌های تاثیرگذار توسعه و مدیریت اقتصاد کلان کشور رخ داد، از خلال تحولات نهادی دهه‌های اخیر در «سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» پیگیری کند. نقطۀ عطف این تحولات در حوزه میراث فرهنگی، ادغام دو سازمان میراث فرهنگی و سازمان ایرانگردی و جهانگردی در سال 1382 بود که تحولات بسیاری را در حوزه حفاظت از آثار فرهنگی و تاریخی در پی داشت. گسترش منطق گردشگری به حوزه میراث فرهنگی، ناگزیر تسلط منطقِ بازار صنعت گردشگری را بر مدیریت و ساماندهی آثار تاریخی و همچنین پهنه‌های قدیمی شهرها در پی داشت. بنابراین تلاش شده تا با نگاهی به تحولات نهادیِ این سازمان در سه دهه گذشته، شمایی کلی از وضعیت نهادهای مرتبط با امور میراث فرهنگی تحت لوای صنعت گردشگری ترسیم شود.